การศึกษาพิธีกรรมบายศรีสู่ขวัญในรูปแบบอนุรักษ์นิยม

ผู้แต่ง
นายอัษฏาวุฒิ ศรีทน และ ดร.แก้วตา จันทรานุสรณ์

บทคัดย่อ

พิธีกรรมบายศรีสู่ขวัญ ตามความเชื่อของคนอีสานเชื่อกันว่าคนเราเกิดมามีขวัญประจำ
กายมีหน้าที่ในการพิทักษ์รักษา ขวัญเป็นเหมือนพี่เลี้ยงที่คอยดูแลประคับประคองชีวิต คอยเลี้ยง
ดู และติดตามไปทุกหนทุกแห่ง เป็นสิ่งไม่มีตัวตนมีลักษณะคล้ายจิตหรือวิญญาณแฝงอยู่ในตัว
คนและสัตว์ ซึ่งขวัญตามความเชื่อทางพระพุทธศาสนา เชื่อว่าในร่างกายเรามี ๒ สิ่งรวมกัน คือ
ร่างกายและจิตใจ หรือขวัญ

พิธีสู่ขวัญ บางทีเรียกว่า “พิธีบายศรี” หรือ “บายศรีสู่ขวัญ” เป็นประเพณีสำคัญ
อย่างหนึ่งของชาวอีสาน ประเพณีสู่ขวัญทำกันแทบทุกโอกาสทั้งในมูลเหตุแห่งความดีและ
ไม่ดี ชาวอีสานถือว่าเป็นประเพณีเรียกขวัญให้มาอยู่กับตัว พิธีสู่ขวัญนี้เป็นได้ทั้งการแสดงความ
ชื่นชมยินดีและเป็นการปลอบใจให้เจ้าของขวัญจากคณะ ญาติมิตรและบุคคลทั่วไป ผู้ได้ดีมี
โชคหรือผู้หลักผู้ใหญ่ที่เราเคารพนับถือมาเยี่ยมเราก็ยินดีจัดพิธีสู่ขวัญให้ ประเพณีสู่ขวัญจึง
เป็นประเพณีที่ทำกันอย่างกว้างขวางสืบมาถึงปัจจุบัน
   ด้วยเหตุนี้ผู้วิจัยจึงสนใจที่จะบันทึก รวบรวม และศึกษาพิธีกรรมบายศรีสู่ขวัญ ซึ่ง
ประโยชน์ที่จะได้รับจากการศึกษาคือได้ทราบถึงภูมิปัญญาของบรรพบุรุษที่แสดงผ่านพิธีกรรม
ผู้สนใจได้ตระหนักถึงคุณค่าพิธีกรรมแห่งชีวิตคือเพื่อเป็นฐานข้อมูลในการอนุรักษ์และสืบทอด
ภูมิปัญญาทางวัฒนธรรม
   การศึกษาพิธีกรรมบายศรีสู่ขวัญในรูปแบบอนุรักษ์นิยมเป็นการศึกษาบริบทของ
พิธีกรรม พานบายศรี หมอสูดขวัญ และการลำดับการสู่ขวัญ วิเคราะห์จากการผสมผสานผ่าน
รูปแบบพหุวัฒนธรรม โดยมีทฤษฎีโครงสร้างหน้าที่ทางสังคมในการศึกษาเปรียบเทียบการ
คงอยู่และการสูญหายไปในบางส่วนของรูปแบบพิธีกรรม การจัดทำพานบายศรี หมอสูดขวัญ
กับบริบทอำนาจทางสังคม อาทิ การแข่งขัน การใช้ความคิดสร้างสรรค์ โดยมองข้ามของเดิมจนทำให้พิธีกรรมบายศรีสู่ขวัญเริ่มเป็นไปในทางการสร้างสรรค์ผลงานที่แปลกใหม่ผู้ศึกษาจึงได้เรียบเรียงโดยศึกษาจากครูภูมิปัญญาท้องถิ่น ปราชญ์ชาวบ้านที่เป็นหมอสูดและการเรียนการสอนงานใบตอง เพื่อวิเคราะห์และคงไว้ซึ่งเอกลักษณ์ทางวัฒนธรรมการประกอบพิธีกรรม
บายศรีสู่ขวัญ

คำสำคัญ

พิธีกรรมบายศรีสู่ขวัญ, อนุรักษ์นิยม