ก่ำกาดำ: ความสัมพันธ์กับอรรถกถาชาดก ปัญญาสชาดก และชาดกในคัมภีร์มหาวัสตุ

ผู้แต่ง
สายป่าน ปุริวรรณชนะ

บทคัดย่อ

ก่ำกาดำเป็นวรรณกรรมนิทานเรื่องหนึ่งที่แพร่หลายในกลุ่มชาติพันธุ์ไทย-ไท โดยเฉพาะในล้านนา อีสาน และลาว ก่อนหน้านี้นิทานเรื่องนี้มักถูกพิจารณาแต่เพียงในฐานะ "นิทานแบบเรื่องสังข์ทอง" รูปแบบหนึ่งเท่านั้น ทว่าในบทความนี้ผู้วิจัยได้ตั้งสมมุจิฐานว่า เป็นไปได้หรือไม่ที่นิทานเรื่องก่ำกาดำได้รับอิทธิพลจาก อรรถกถากุสราชชาดก ใน พระสูตตันตปิฎก ขุททกนิกายของพระพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาท  กุศชาดก ใน มหาวัตถุ ของฝ่ายมหายาน และ สุวรรณสังชชาดก ใน ปัญญาสชาดก ซึ่งประพันธ์ขึ้นในอาณาจักกรล้านนา จึงได้ประยุกต์ใช้วิธีวิทยาทางคติชนวิทยา ได้แก่ การศึกษาอนุภาคของนิทาน การศึกษาแบบเรื่องของนิทาน และทฤษฎี
โครงสร้างนิยมเพื่อหาคำตอบของสมมุติฐานดังกล่าว
        ผลการศึกษาพบว่า นิทานเรื่องก่ำกาดำมีความสัมพันธ์กับชาดกทั้งฝ่ายเถรวาทและมหายานที่กล่าวไว้ในข้างต้นจริงทั้งในระดับอนุภาค แบบเรื่อง และในโครงสร้างระดับลึก และนำไปสู่ข้อสันนิษฐานใหม่ว่า มีความเป็นไปได้มาก ที่อรรถกถากุสชาดกและกุศชาดกจะเป็น “ต้นเรื่อง” ของสุวรรณสังขชาดกในปัญญาสชาดก ซึ่งต่อมาได้แพร่กระจายและแตกเรื่องออกเป็นนิทานแบบเรื่องสังข์ทองสำนวนต่าง ๆ รวมถึงเรื่องก่ำกาดำนี้ด้วย

คำสำคัญ

ก่ำกาดำ, วรรณกรรมนิทาน, ชาดก, อนุภาค, แบบเรื่อง, พุทธศาสนา