การศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพและภูมิปัญญาอาหารพื้นบ้านเพื่อส่งเสริม การท่องเที่ยวเชิงอาหาร กรณีศึกษา: บ้านผักคำภู ตำบลนาใน อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร

ผู้แต่ง
วรรณพร หันไชยุงวา และ ประภัสสร นงพิลา

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความหลากหลายทางชีวภาพด้านอาหารในบ้านผักคำภู ตำบลนใน อำเภอพรรณานิคมจังหวัดสกลนคร ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่อยู่ติดกับพื้นที่ป่าบนเทือกเขาภูพาน เพื่อศึกษาศักยภาพทางการท่องเที่ยว จากความรู้ ภูมิปัญญา และความน่าสนใจเกี่ยวกับวิถีอาหารพื้นบ้าน เพื่อพัฒนารูปแบบการท่องเที่ยวเชิงอาหาร (Gastronomy Tourism) ให้กับชุมชนที่ใช้วัตถุดิบที่หาให้กับชุมชนที่ใช้วัตถุดิบที่หาได้จากป่าธรรมชาติมาประกอบอาหารในแต่ละฤดูกาล โดยใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพ ซึ่งใช้แนวคิดเกี่ยวกับ ภูมิปัญญาอาหารท้องถิ่น และ การท่องเที่ยวเชิงอาหาร เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัย คือ การสำรวจพื้นที่ เก็บข้อมูล สัมภาษณ์เชิงลึก และใช้แบบสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง

         จากการสำรวจพบว่าชุมชนมีศักยภาพที่จะพัฒนาให้เป็นชุมชนท่องเที่ยวเชิงอาหาร (Gastronomy Tourism)  เพราะมีวัตถุดิบทางอาหารที่น่าสนใจนำมาประกอบอาหารพื้นบ้านได้หลากหลายเมนูตลอดทั้งปี โดยผู้วิจัยได้จัดกลุ่มข้อมูลวัตถุดิบอาหารที่พบได้ในพื้นที่ป่า และแหล่งทำกินในชุมชน ออกเป็น 7 กลุ่ม แบ่งเป็น สัตว์น้ำ เห็ด แมลง สัตว์บก พืช/ผัก ลูกไม้/หมากไม้ สัตว์ปีก รวมทั้งสิ้น 164 ชนิด นำมาประกอบอาหารเป็นรายการอาหารพื้นบ้านแตกต่างกันไปในแต่ละฤดูกาล ได้ 279 เมนู ซึ่งเมื่อจำแนกตามฤดูกาล พบว่า ฤดูหนาว เป็นฤดูที่มีความหลากหลายทางอาหารน้อยที่สุด รองลงมา คือ ฤดูร้อน และ ฤดูฝน เป็นฤดูที่มีทรัพยากรทางอาหารมากที่สุด ข้อมูลที่เก็บรวบรวมถูกนำเสนอไว้ในรูปแบบพายชาร์ท ( pie chart) เพื่อง่ายต่อการทำความเข้าใจและการนำข้อมูลไปใช้ประโยชน์

         นอกจากนี้ยังพบว่าชาวบ้านมีภูมิปัญญาด้านการหาและคัดเลือกวัตถุดิบอาหารในแต่ละฤดูกาล โดยไม่ทำลายธรรมชาติ สามารถประยุกต์เป็นกิจกรรมการท่องเที่ยวเรียนรู้วิถีชีวิตรับนักท่องเที่ยวได้ทุกฤดู เหมาะสำหรับนักท่องเที่ยวกลุ่มเล็กที่สนใจรูปแบบการท่องเที่ยวแบบยั่งยืน ( Sustainable Tourism) ที่มีจิตสำนึกรักษาทรัพยากรธรรมชาติ และภูมิปัญญาเดิมของชุมชน 

คำสำคัญ

ภูมิปัญญาอาหารพื้นบ้าน, การท่องเที่ยวเชิงอาหาร